Krótszy tydzień pracy i praca 6 godzin dziennie – jak zmieni się rynek pracy w Polsce?

Koncepcja skrócenia czasu pracy, w tym wprowadzenia czterodniowego tygodnia pracy, pracy 6 godzin dziennie lub 7-godzinnego dnia pracy, staje się coraz bardziej aktualną dyskusją w Polsce. Coraz częściej mówi się o tym, że krótszy czas pracy może przynieść korzyści zarówno pracownikom, jak i pracodawcom. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS) przeprowadziło analizy eksperymentu dotyczącego skrócenia czasu pracy, których wyniki są określane jako przełomowe. MRPiPS ogłosiło rozpoczęcie przygotowań do uruchomienia pilotażowego projektu w tym zakresie. Pilotaż ten ma być dobrowolny, co oznacza, że firmy, samorządy, fundacje, stowarzyszenia i związki zawodowe będą mogły testować różne modele skróconego czasu pracy. Kluczowe warunki uczestnictwa w pilotażu to zachowanie dotychczasowych wynagrodzeń pracowników i brak redukcji zatrudnienia. Na realizację pilotażu w pierwszym roku przeznaczone zostanie 10 milionów złotych z Funduszu Pracy. Zasady i warunki naboru do programu mają zostać ogłoszone do 30 czerwca 2025 roku, a sam program ma ruszyć od przyszłego roku.

Minister pracy podkreśliła, że Polska, choć jest jednym z najbardziej zapracowanych narodów w Europie, nie zawsze idzie to w parze z efektywnością. Wskazała na konieczność mądrzejszej organizacji pracy, podobnie jak w nowoczesnych gospodarkach takich jak Francja czy Dania. Podkreślono, że skrócony czas pracy, wbrew obiegowym opiniom, nie wpływa negatywnie na wyniki finansowe przedsiębiorstw.

Wydarzenie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej poświęcone pilotażowi zgromadziło przedstawicieli firm i instytucji, które już wdrożyły skrócony tydzień pracy. Przykładem jest miasto Włocławek, gdzie skrócenie czasu pracy rozpoczęto w urzędzie miasta, a następnie rozszerzono na jednostki podległe i spółki komunalne. Innym przykładem jest Herbapol Poznań S.A., który wprowadził zmiany w 2023 roku, pomimo początkowego sceptycyzmu. Prezes firmy, Tomasz Kaczmarek, zaznaczył, że priorytetem był dobrostan pracowników, a firma przyjęła zasadę, że pracownik może tylko zyskać, a firma nie może stracić. Efektem było m.in. zmniejszenie rotacji i absencji, a rok 2024 przyniósł najlepsze wyniki finansowe od lat, do czego skrócenie czasu pracy miało się przyczynić.

Choć kodeks pracy standardowo określa czas pracy na 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo, już teraz istnieją systemy pozwalające na elastyczne podejście, np. system skróconego tygodnia pracy umożliwiający pracę mniej niż 5 dni w tygodniu przy przedłużeniu dobowego wymiaru do 12 godzin, na pisemny wniosek pracownika. Istniał również poselski projekt ustawy (autorstwa grupy posłów Lewicy) z 2022 roku, zakładający ustawowe skrócenie tygodniowej normy czasu pracy z 40 do 35 godzin (przeciętnie 5 dni po 7 godzin) w perspektywie trzech lat, z zachowaniem dotychczasowego wynagrodzenia. Projekt ten dotyczyłby wielu sektorów, w tym służb mundurowych i nauczycieli. Spotkał się on jednak z krytyką dotyczącą m.in. kosztów, braku rzetelnej analizy finansowej oraz możliwości zastosowania w różnych branżach.

Wyzwanie Demograficzne:

Polska stoi w obliczu poważnego kryzysu demograficznego. Prognozy wskazują na spadek liczby ludności o 6,7 miliona do 2060 roku. W ciągu najbliższych 25 lat gospodarka może potrzebować nawet 5 milionów pracowników z zagranicy. Istnieje obawa, że bez nowych rozwiązań konkurencyjność polskiej gospodarki może być zagrożona. Dodatkowym wyzwaniem jest potencjalny powrót znacznej części ukraińskich migrantów wojennych do ojczyzny po zakończeniu wojny, co może pogłębić niedobory kadrowe, szczególnie w sektorach takich jak produkcja, logistyka czy handel. Dywersyfikacja rekrutacji, np. na rynek Ameryki Łacińskiej, jest wskazywana jako jedno z możliwych rozwiązań.

Elastyczne modele pracy jako Konieczność:

Elastyczne modele pracy nie są postrzegane jako fanaberia, ale jako konieczność w obliczu zmieniającego się rynku pracy. Potrzebne są rozwiązania wspierające równowagę między pracą a życiem prywatnym, co potwierdzają badania nastrojów na rynku pracy. Automatyzacja procesów i globalna konkurencja o talenty również wymuszają poszukiwanie nowych, atrakcyjnych dla pracowników modeli organizacji pracy.

Co Najważniejsze (Produktywność):

Z analiz MRPiPS wynika, że miejsca, które skróciły czas pracy, odnotowywały wzrost produktywności i nie wykazały obaw przed stagnacją czy obniżeniem płac. Zwiększona produktywność przy skróconym czasie pracy była obserwowana w różnych eksperymentach zagranicznych i polskich. Na przykład, japoński oddział Microsoftu odnotował znaczny wzrost wydajności po wprowadzeniu krótszego tygodnia. W Polsce agencja PR PoiNTB po 3-miesięcznym eksperymencie z pracą 6 godzin dziennie wdrożyła ten model na stałe ze względu na korzyści. Podobne efekty przynosi wprowadzenie skróconego czasu pracy w innych firmach, gdzie testowano czterodniowy tydzień pracy. Badania EY wskazują, że produktywność w Polsce (PKB na przepracowaną godzinę) dynamicznie rosła w latach 2019-2024 w porównaniu do Europy Zachodniej, co jest związane z procesem konwergencji, akumulacją kapitału i wzrostem TFP. Prognozy EY sugerują dalszy wzrost produktywności do 2027 roku, częściowo wymuszony przez niekorzystną demografię, która będzie wymagać podniesienia efektywności pracy.

10 Argumentów skróceniem czasu pracy:

Poprawa równowagi praca-życie i dobrostanu: Pracownicy zyskują więcej czasu na odpoczynek, rodzinę i rozwój osobisty, co pozytywnie wpływa na zdrowie psychiczne i fizyczne.

Redukcja stresu i wypalenia: Dodatkowy czas na regenerację pomaga ograniczyć czynniki prowadzące do wypalenia zawodowego.

Potencjalny wzrost produktywności: Krótszy czas pracy może sprzyjać większej koncentracji i efektywności.

Korzyści finansowe dla firm: Skrócony czas pracy nie musi negatywnie wpływać na wyniki finansowe, a w niektórych przypadkach może je poprawić.

Zwiększona retencja i mniejsza absencja: Zadowoleni pracownicy rzadziej odchodzą i mniej chorują.

Mniejsza liczba błędów i wypadków: Zmniejszenie zmęczenia może przełożyć się na dokładność i bezpieczeństwo.

Większa konkurencyjność pracodawców: Elastyczne modele pracy są atrakcyjnym atutem w walce o talenty, co jest kluczowe w obliczu demografii.

Łatwiejsze godzenie ról rodzinnych: Więcej czasu wolnego ułatwia zarządzanie obowiązkami domowymi i opiekę nad dziećmi, co może wspierać rozwój zawodowy rodziców.

Poparcie organizacji międzynarodowych: Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP) sugeruje, że krótszy tydzień pracy może być korzystny zarówno dla pracowników, jak i gospodarki.

Pozytywne wyniki z pilotaży i praktyk firm w Polsce: Przykład Włocławka i Herbapolu Poznań, a także agencji reklamowych i PR pokazują, że wdrożenie jest możliwe i przynosi pozytywne efekty.

10 Argumentów przeciw skróceniu czasu pracy:

Potencjalny wzrost kosztów dla pracodawców: Utrzymanie tej samej ilości zadań może wymagać zatrudnienia dodatkowych osób.

Trudności we wdrożeniu w niektórych branżach: Sektory wymagające ciągłości działania (np. służba zdrowia, handel, produkcja) mogą napotkać poważne problemy z organizacją pracy.

Ryzyko przeciążenia i intensyfikacji pracy: Pracownicy mogą być zmuszeni do pracy szybciej i intensywniej, co może niweczyć pozytywne efekty zdrowotne i psychiczne. Doświadczenia z Francji sugerują, że skrócenie czasu pracy może prowadzić do wzrostu intensywności.

Niepewność co do wpływu na wyniki: Wzrost produktywności nie jest gwarantowany w każdej firmie czy sektorze.

Problemy z dostępnością usług: Skrócenie czasu pracy może wpłynąć na dostępność usług dla klientów i utrudnić współpracę międzynarodową.

Brak szerokich, długoterminowych pilotaży w Polsce: Trudno w pełni ocenić skutki dla całej gospodarki; doświadczenia zagraniczne mogą nie być wprost przenoszalne ze względu na różnice społeczno-ekonomiczne i poziom innowacyjności.

Negatywne skutki dla sektora publicznego: Skrócenie czasu pracy może pogłębić braki kadrowe w służbie zdrowia, edukacji czy sferach budżetowych, wpływając na jakość usług.

Ryzyko wzrostu zatrudnienia prekarnego: Firmy mogą szukać sposobów na uniknięcie kosztów, np. przez częstsze zatrudnianie na umowy zlecenia.

Możliwe konsekwencje makroekonomiczne: Wśród obaw wymienia się wolniejszy wzrost gospodarczy, inflację (gdy mniej dóbr i usług powstaje) oraz realny spadek siły nabywczej.

Negatywny wpływ na pracowników godzinowych: Osoby, których zarobki są ściśle związane z przepracowanymi godzinami (np. w produkcji, handlu), mogą odczuć spadek dochodów, jeśli nie zostanie to w pełni skompensowane.

Podsumowując, choć potencjalne korzyści dla pracowników i firm są znaczące, wdrożenie skróconego czasu pracy – czy to w formie czterodniowego tygodnia pracy, czy pracy 6 godzin dziennie – na szeroką skalę wiąże się z wyzwaniami organizacyjnymi i finansowymi, szczególnie w niektórych sektorach. Dyskusja często podkreśla potrzebę dokładnej analizy i testowania różnych modeli, a także konieczność dostosowania rozwiązań do specyfiki poszczególnych branż i potrzeb pracowników. Krytycy postulują raczej decentralizację decyzji o czasie pracy, pozostawiając większą swobodę wyboru pracownikom i pracodawcom, zamiast odgórnego narzucania normy.

FAQ

Czym jest czterodniowy tydzień pracy?

Czterodniowy tydzień pracy to model organizacji pracy, w którym pracownicy wykonują swoje obowiązki przez cztery dni w tygodniu, zamiast standardowych pięciu. Najczęściej oznacza to pracę po 8 godzin dziennie, co daje 32 godziny tygodniowo, choć możliwe są też inne warianty, np. cztery dni po 10 godzin.

Czy praca 6 godzin dziennie jest możliwa w Polsce?
Tak, niektóre firmy w Polsce wdrożyły model pracy 6 godzin dziennie. Przykłady pokazują, że taki system może zwiększać produktywność i poprawiać dobrostan pracowników, bez obniżania wynagrodzenia.

Jakie są zalety skróconego czasu pracy?

Do najczęściej wymienianych korzyści należą: lepsza równowaga między pracą a życiem prywatnym, redukcja stresu, wzrost produktywności, mniejsza rotacja pracowników oraz poprawa zdrowia psychicznego i fizycznego.

Jakie są wyzwania związane z wprowadzeniem czterodniowego tygodnia pracy?
Wyzwania obejmują potencjalny wzrost kosztów dla pracodawców, trudności organizacyjne w niektórych branżach, ryzyko przeciążenia pracowników oraz wpływ na dostępność usług i wyniki finansowe firm.

Czy krótszy czas pracy jest już możliwy według polskiego prawa?
Tak, Kodeks pracy umożliwia wprowadzenie systemu skróconego tygodnia pracy na wniosek pracownika, z możliwością pracy przez mniej niż 5 dni w tygodniu, przy wydłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy do maksymalnie 12 godzin.

Czy czterodniowy tydzień pracy może być wprowadzony odgórnie w całym kraju?
Na razie trwają pilotaże i analizy. Wprowadzenie skróconego czasu pracy na szeroką skalę wymaga zmian w przepisach i dostosowania do specyfiki poszczególnych branż.

Bibliografia

1. "Czy 4-dniowy tydzień pracy w Polsce jest realny?" (Źródło: Edenred)

2. "EY prognozuje, że do 2027 roku produktywność w Polsce będzie nadal rosła w relatywnie szybkim tempie" (Źródło: EY)

3. "HRakterna środa – czterodniowy tydzień pracy" (Źródło: RocketSpace.pl / Rocket Jobs)

4. "Idzie nowe! Ruszamy z pilotażem skróconego czasu pracy" (Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej - Portal Gov.pl)

5. "PROJEKTOWANE SKRÓCENIE TYGODNIOWEJ NORMY CZASU PRACY PROPOSAL OF THE BILL SHORTENING THE WEEKLY WORKING TIME STANDARD" (Źródło: cejsh / Roczniki Administracji i Prawa)

6. "Polscy pracownicy chcą 4-dniowego tygodnia pracy... [RAPORT]" (Biuro prasowe ManpowerGroup Polska)

7. "Skrócenie tygodnia pracy będzie miało poważne konsekwencje (13/2024)" (Źródło: TEP - Towarzystwo Ekonomistów Polskich)

8. "Wklejony tekst" (Kompilacja różnych wycinków tekstowych, która zawierała m.in. fragmenty dotyczące wypowiedzi Minister Dziemianowicz-Bąk, przykładów firm i miast, czy wyzwań demograficznych i rekrutacyjnych)

9. "Wymiar czasu pracy w 2025 r. – ile godzin pracy w miesiącu?" (Źródło: Symfonia)

‍